X. asırdan önce Karlukların bir boyu iken bu asırda müstakil bir boy olarak görülen Çigiller,
Isık Göl'ün kuzeyinde yaşıyorlardı. Bir kısmı da
Taraz'a bir bağırım mesafede Çigil adlı şehrinde yaşıyordu.
Aslında onların şehri hakkında Karluk-Çigil arasında olduğu, mamur ve zengin,
İslam sınırına yakın tacirlerinin de bulunduğu şeklinde kayıt bulunmaktadır.
Bazılarının güneşe ve yıldızlara taptığına işaret edilmiştir [218].
985'te yazılan Mukaddesi'nin eserine göre ise
Çigil surları olan küçük bir şehirdi ayrıca camisi ve de çarşısı mevcuttur [219].
Daha sonraları Çiğiller üç kola ayrılmışlardı. Eski hayat tarzını devam ettirenler,
Kuyaş'ta, bir kolu Toroz (Tolos) yakınındaki kasabada yaşarken,
diğer bir grup da İli civarında oturuyordu [220].
Oğuzlarla Çiğiller sürekli savaşırlardı.
XI. yüzyılın ikinci yarısında da Maveraünnehir'de yaşayan Çiğiller vardı.
Bu Çiğiller Karahanlı ordusunun esas nüvesini teşkil ediyordu.
Daha sonra onların reisi Aynud-devle Selçuklu tabiyetine girmiş ise de
umduğunu bulamadığı için ayrılmış,
aynı yılda Semerkand'a çağırdığı Karahanlı prensi Yakub tarafından öldürülmüştür [221].
Kaynaklarda kalabalık ve varlıklı bir boy olarak gösterilen Çiğillerin iyi huylu,
cana yakın, iyilik seven insanlar oldukları anlatılmıştır.
Hatta İran edebiyatında dahi bu meziyetleri ile tanınmışlardı [222].
DLT'de Oğuzlar ile Çiğiller arasında sürekli bir düşmanlıktan bahis vardır [223].
Diğer taraftan Şine Usu Yazıtının güney cephesinin 11. Satırında
Çiğil Tutuk adlı bir devlet adamının adı geçmektedir [224].
Kaynakça
218. Hududül-alem, s. 98-99; Şeşen, s. 66.
219. Mukaddesi, 274, 275'ten naklen Sümer, s. 36.
220. DLT (Divan-u Lugat-it Türk), I, s. 393-394; Şeşen, s. 27.
221. İbnül -- Esir, İslam Tarihi (terc. A.Özaydın), X, İstanbul, s. 155; Sümer, s. 36.
222. F.Köprülü, '' Kay Kabilesi hakkında Yeni notlar'', Belleten, VIII, 31 (1944),
s. 444-452; Sümer, s. 37.
223. DLT (Divan-u Lugat-it Türk), I, s. 294.
224. Şine Usu, G, 11.
Çin Kaynaklarına Göre Eski Türk Boyları, 2. Baskı (tıpkıbasım), sf: 58,
Türk Tarih Kurumu Yayınları-2013, Prof. Dr. Ahmet Taşağıl