Apar (Avar)

VI. ve IX. Asırlar arasında orta Asya'da yaşayan boylar

Apar (Avar)

Apar boyu, Orhun Yazıtlarında sadece bir yerde geçmektedir.
Onda da 572 yılında Mukan Kagan öldüğünde cenazesine katılan kavimler arasında
adları bildirilmektedir [150]. Bunları Juan-juanlardan farklı bir kavim
oldukları ve Avrupa'da yaklaşık üç yıl hüküm süren Avar imparatorluğunun
kaydedildiği  anlaşılmaktadır.
Bu boy aslında War ve Gun adlı iki kabileden oluşuyordu [151].

War-Gunların (Uar-Hun) tarih sahnesine çıkışları M.S. 350 dolaylarındadır.
Juan-juan Devleti V. Asrın ortalarına doğru kuvvetlenip Tanrı Dağları bölgesini,
Sogdiya'yı ele geçirdiler.
Hatta buradan Çin'e dahi elçi gönderdiler [152].
Onlara ait sikkeler de bulunmuştur.
Akhun Devletinin kuruluşu 358'den sonra olmalıdır.

Uar-Hunlara Çinliler, Hua (Uar) diyorlardı. Kurdukları Devlet Akhun,
Eftalit (Heftalit) gibi isimler taşıyordu.
Cürcan'daki Çol (Çöl) boyu ve Batı Gök-Türkleri zamanındaki Askiller,
Akhun Devleti boylarından idi.
Bir başka Akhun grubu Kızıl Hun (Karmir Hyon, Kermichion, Hermichion) adıyla anılmıştır.
Onların Zavul adlı bir boyu orta ve güney Afganistan'da ayrı bir yerde beylik kurmuştur.
Bu boy ya da boylar grubu daha sonra Kuzey Hindistan'ın ele geçirilmesinde
önemli rol oynamıştır.
Hint kaynakları onları Huna diye anmıştır [153].

Neticede Akhun Devleti ağılık merkezi Soğdiya, Baktriya ve Toharistan olmak üzere
558 yılına kadar varlığını sürdürmüştür.
Bu yılda I.Gök-Türk Devletinin batı kanadının idarecisi İstemi Yabgu ile
Sasani hükümdarı Anuşirvan'ın ortak hareketi neticesinde yıkılmıştır [154].

Uar-Hun' (War-Gun)lardan bir kol ayrılıp
önce Kafkaslara sonra Karadenizin kuzeyinden Orta Avrupa'ya gitmişler
ve orada 805 yılına kadar varlığını sürdürecek olan bir devlet kurmuşlardır.
Bu devletin adı Bizans kaynaklarında açıkça yazıldığı gibi Avar idi.

Kaynakça

150. BK (Bilge Kagan Yazıtı) D5; KT (Kül Tegin Yazıtı) D4.
151. K. Czegledy, s. 48-75; B. Ögel, Gök-Türk Yazıtlarının Apurımları ve Fu-lin Problemi, s. 71 vd.;
L.Rasony, Tarihte Türklük, s. 79 vd. Kafesoğlu,  s. 152-154; A.N. Kurat,
Karadenizin Kuzeyindeki Türk Kavim ve Devletleri, Ankara 1992, s. 25.

152. Wei Shu 102.
153. Czegledy, aynı eser; s. 48-57; Kafesoğlu, Türk Milli Kültürü, s. 81.
154. Czegledy, s. 70; Kafesoğlu, aynı eser, s. 84.

Çin Kaynaklarına Göre Eski Türk Boyları, 2. Baskı (tıpkıbasım), sf: 48-49,
Türk Tarih Kurumu Yayınları-2013, Prof. Dr. Ahmet Taşağıl