Tarduş

Tarduş

II. Gök-Türk devletinin kuruluşu esnasında millet düzenlenirken Töles
ve Tarduşların adından behsedilmektedir [495].
Milletin yeniden bir araya getirilip teşkilatlanma anlatılırken Taruş
ve Töles adlarının zikredilmesi onların 552-630 yılları arasında oynadıkları tarihi rolün
öneminden dolayıdır.
II. Gök-Türk Devleti döneminde 682'den sonra Tölesler doğuda Tarduşlar batıdadır.
Dolayısıyla İrtiş Irmağı taraflarında olduklarını tahmin ediyoruz [496].

692'de Kapgan Kagan olduktan sonraki teşkilatlanmada ise Bilge,
Tarduşların üzerine şad olarak tayin edildi [497].
732 yılında Kül Tegin'in cenaze törenine katılanlardan birinin adı da Tarduş İnançu Çor idi [498].

Tarduş boyunun adı yazıtlarda dolaylı olarak kaydedilmiştir.
696-97 yıllarında Kırgızların bulunduğu yere baskın yapan Tonyukuk daha sonra
hanımının ölümü üzerine Kapgan geri dönünce tek komutan kalmıştı.
698'de İnel ve Bilge'nin katılımıyla Yarış ovasına doğru ilerlemiştir.
İşte Kapgan'ın yeni yaptığı bu tayin sırasında Tarduş Şad'ın adı geçmektedir [499].
Söz konusu Tarduş Şad'ın Bilge olduğu bilinmektedir.
Daha sonra savaş kazanılınca On Oklar (Türgişler),
Tarduş Şad'a doğru kovalanılmıştır (699) [500].

Kül Çor adlı bir Türk beyinin adına dikilen ve 716 tarihli olduğu
tahmin edilen İhe Hüşotu yazıtında da Tarduşların adı geçmektedir.
Buna göre Kül Çor veya Kül İç Çor, tarduş halkını idare ediyordu [501].

Bayan Çor, kagan olduktan sonra sıklıkla diğer boylarla kendine bağlamak için savaşıyordu.
749'lu yıllarda Tatarlarla savaştıktan sonra
iki oğluna yabgu ve şad unvanlarını verip Tarduşların üzerine idare için göndermişti [502].
Hoytu Tamır Yazıtlarının Tarduşlara ait olduğu sanılmaktadır.
Yine Kül Çor unvanlı Tarduş idarecisinin Başbalık'a karşı düzenlenen seferde
kazandığı başarılar anlatılmaktadır [503].

Kaynakça

495. KT (Kül Tegin Yazıtı), D,13; BK (Bilge Kagan Yazıtı), D,12.
496. BK (Bilge Kagan Yazıtı), G,13.
497. KT (Kül Tegin Yazıtı), D,17; BK (Bilge Kagan Yazıtı), D,15.
498. KT (Kül Tegin Yazıtı), K,13.
499. T (Tonyukuk Yazıtı), 31.
500. T (Tonyukuk Yazıtı), 41.
501. İhe Hüşotu, D,14.
502. Şine Usu, D,6,7.
503. Hoytu Tamır,3.

Çin Kaynaklarına Göre Eski Türk Boyları, 2. Baskı (tıpkıbasım), sf: 112-113,
Türk Tarih Kurumu Yayınları-2013, Prof. Dr. Ahmet Taşağıl